Over het Franse Gat

Het Franse Gat is een wijk in het zuiden van Veenendaal, in de Nederlandse provincie Utrecht. De woonwijk heeft ca 5.800 inwoners en is gebouwd in de wederopbouwperiode, tussen 1952 en 1962.

De wijk wordt aan de noodzijde begrensd door de spoorlijn Utrecht – Rhenen (Veenendaallijn) en kent ook een eigen station,Veenendaal-Centrum. Aan de oostzijde is de wijk begrensd door de Kerkewijk, aan de zuidzijde de Bergweg en de Rondweg-West aan de westzijde.

Ontstaan van de wijknaam
Op een topografische kaart van de kadastrale atlas uit 1832 worden een viertal percelen aangeduid als ‘Het Fransche Gat’. Deze percelen waren eigendom van een plaatselijke olijslager en lagen ten hoogte van de huidige Jan Steenlaan. Hoe de naamsaanduiding ‘Het Fransche Gat’ is ontstaan is niet duidelijk, er zijn twee theorieën over de oorsprong van de naam:

• Door de lage ligging van het gebied ten opzichte van overige delen van Veenendaal. Oorzaak hiervan is de vroegere vervening. Het gebied zou naar de eigenaar het ‘Gat van Fransch’ genoemd zijn.
• Een andere verklaring gaat terug naar de 18e eeuw, een Franse legerafdeling zou hier voor korte of langere tijd gelegerd zijn geweest.

Straatnamen
De straatbenamingen in de wijk komen vanuit verschillende invalshoeken.

• In het noordelijk deel zijn een aantal Nederlandse kunstschilders uit de 17e eeuw vernoemd zoals Frans Hals, Rembrandt, Jan Steen en Johannes Vermeer.
• In het middendeel worden oprichters van het Werkliedenverbond Patrimonium geëerd; Klaas Kater, W.C. Beeremans, Bart Poesiat en Willem Hovy.
• In het zuiden van de wijk hebben ministers uit het begin van de 20ste eeuw een straat gekregen; Mr. Heemskerk, Dr. Colijn, Mr. Dr. Schokking en Dr. De Visser.

Ontwerp & bouw
Al in 1923 werd de eerste planmatige opzet voor het Franse Gat getekend in een uitbreidingsplan van de gemeente. Door de snelle ontwikkeling van de textielindustrie en sigarenindustrie groeide het inwonersaantal van Veenendaal gestaag. Na de Tweede Wereldoorlog was Veenendaal een gemeente met stedelijke potentie maar met een gehavende dorpse woningvoorraad. De gemeente wilde snel onbewoonbaar verklaarde woningen slopen en nieuw bouwen voor de snel groeiende bevolking. In juni 1948 werd het uitbreidingsplan van Veenendaal-Zuid vastgesteld. Het ontwerp kwam van Sam van Embden en volgde het principe van de tuinstad. Begin jaren 50 werd er begonnen met de bouw van het Franse Gat.

De stedenbouwkundige opzet van het Franse Gat kent een noord-zuid gerichte verkavelingstructuur, vrijwel identiek aan de vroegere percelen. De langgerekte straten bestaan uit stroken eengezinswoningen, twee lagen met kap. De achtertuinen zijn tot zo’n 30 meter diep, deze waren dan ook bedoeld als moestuin. Aan de rand van de wijk staan portiekwoningen met 3 en 4 bouwlagen, voornamelijk aan de Westersingel en de Thorbeckesingel. Deze flats waren bedoeld als afronding van de wijk, maar ook van de plaats. Door de bouw tussen 1976 en 1993 van Veenendaal-West is er een nieuwe schil ontstaan in de concentrische groei van Veenendaal.

Latere situatie
Anno 2013 wordt het Franse Gat beleefd als een van de weinige volkse en echt ‘Veense’ wijken. De wijk bestaat grotendeels uit sociale huurwoningen en de inwoners hebben grotendeels een laag- of middeninkomen. Nieuwbouw rondom de Binnenronde is bedoeld om de wijk een nieuwe impuls te geven. Eind 2013 valt het doek voor buurthuis De Geut dat sinds de jaren 50 een herkenbaar punt was in de wijk. In september 2014 wordt er een nieuw wijkcentrum geopend genaamd PLEIN ZUID.